Khám phá nguồn gốc Tết Trung Thu - Nét đẹp truyền thống trong văn hóa người Việt

Tết Trung thu là một lễ hội truyền thống quan trọng và đầy màu sắc của người dân Việt Nam. Vào ngày rằm tháng Tám âm lịch hàng năm, người Việt tổ chức các hoạt động đặc biệt như múa lân, đốt pháo hoa, làm đèn lồng và thưởng thức những món ăn truyền thống như bánh Trung Thu. Đặc biệt, Tết Trung thu còn mang ý nghĩa là dịp để các thế hệ gia đình sum họp, chia sẻ niềm vui và tình yêu thương. Qua bài viết sau, hãy cùng Danang Events khám phá ý nghĩa và nguồn gốc Tết Trung Thu, để hiểu rõ hơn về một trong những nét đẹp truyền thống đã gắn bó với đời sống người Việt từ bao đời nay.

Tìm hiểu nguồn gốc Tết Trung Thu 

Tết Trung Thu, một trong những lễ hội truyền thống quan trọng của người Việt, đã xuất hiện từ rất lâu đời và có nguồn gốc sâu xa trong văn hóa dân gian. Tuy nhiên, để xác định chính xác thời điểm mà Tết Trung Thu bắt đầu được tổ chức tại Việt Nam là điều không dễ dàng do thiếu các tài liệu lịch sử cụ thể. Dù vậy, thông qua các truyền thuyết, văn bản cổ và những ghi chép lịch sử, chúng ta có thể phác họa được bức tranh về sự hình thành và phát triển của Tết Trung Thu.

Truyền thuyết dân gian về nguồn gốc của Trung Thu

Nổi tiếng nhất trong các câu chuyện truyền miệng về nguồn gốc Trung Thu chính là truyền thuyết về Hằng Nga ở Trung Quốc, và Chú Cuội ở Việt Nam.

• Truyền thuyết về Hằng Nga

Có lẽ ít ai biết rằng, lễ hội Trung thu rực rỡ mà chúng ta đang đón mừng lại gắn liền với một câu chuyện tình yêu đầy bi thương và hy sinh. Đó là câu chuyện về Hằng Nga tiên tử. Tương truyền, khi nhân gian bị 10 mặt trời thiêu đốt, chàng Hậu Nghệ với tài bắn cung thần sầu đã bắn hạ 9 mặt trời, cứu sống muôn loài khỏi hạn . Để cảm ơn công lao của chàng, Ngọc Hoàng đã ban tặng một viên thuốc trường sinh bất tử. Nhưng vì một biến cố, nàng Hằng Nga đã vô tình nuốt phải viên thuốc và bay lên trời không thể quay lại nhân gian được. Vì quá yêu chồng của mình, Hằng Nga quyết định chọn mặt trăng là nơi dừng chân để có thể gần trần gian.

Về phần Hậu Nghệ, khi trở về nhà, phát hiện vợ mình đã biến mất, đau buồn vô cùng. Chàng nhìn lên mặt trăng và thấy hình bóng của Hằng Nga. Từ đó, mỗi đêm rằm tháng Tám, Hậu Nghệ lại ngước lên trời cao, hướng về bóng hình người vợ yêu dấu, và truyền thống ngắm trăng, thưởng bánh trung thu ra đời.

Người dân vô cùng cảm động trước tình yêu và sự hy sinh của Hằng Nga và Hậu Nghệ, nên cứ vào rằm tháng 8, họ lại tổ chức lễ hội Trung Thu để tôn vinh và tưởng nhớ hai người. Cũng từ đó, lễ hội Trung Thu trở thành dịp để gia đình đoàn tụ, thưởng thức bánh trung thu và ngắm trăng, mang theo những giá trị văn hóa và tình cảm sâu sắc.

• Truyền thuyết về Chú Cuội

Ở Việt Nam, mỗi khi Tết Trung thu về, bên cạnh câu chuyện về Hằng Nga, người ta không thể không nhắc đến truyền thuyết về Chú Cuội và cây đa thần kỳ. Tương truyền, Chú Cuội là một chàng tiều phu chất phác, sống đơn độc trong một ngôi làng nhỏ. Trong một lần vào rừng, Chú Cuội tình cờ phát hiện ra một cây đa cổ thụ có khả năng chữa lành mọi bệnh tật. Nhờ có cây đa, Chú Cuội đã trở thành một người được dân làng yêu quý.

Để cây đa luôn tươi tốt, Chú Cuội phải chăm sóc nó rất cẩn thận. Cây đa có một yêu cầu đặc biệt, đó là chỉ được tưới bằng nước sạch. Nếu tưới bằng nước bẩn, cây sẽ bật gốc bay lên trời. Một hôm, khi Chú Cuội đi vắng, người vợ vì sơ ý đã tưới cây bằng nước rửa chén. Ngay lập tức, cây đa bật rễ bay lên cao, cuốn theo cả Chú Cuội đang vội vã chạy đến. Từ đó, Chú Cuội và cây đa cùng nhau lên sống ở cung trăng.

Mỗi đêm Trung thu, khi nhìn lên bầu trời, người ta thường thấy bóng hình một người đàn ông đang ngồi dưới gốc cây cổ thụ. Đó chính là Chú Cuội. Hình ảnh ấy đã trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn của người Việt. Cũng vì thế, cứ đến đêm Trung thu, trẻ em lại nô nức rước đèn, hát vang những bài đồng dao về Chú Cuội, mong muốn gửi đến chú những lời chúc tốt đẹp và mong chú luôn nhớ về quê hương.

Văn bản cổ và ghi chép lịch sử

Nói về nguồn gốc Tết Trung Thu, sách "Tây Hồ chí" đã ghi lại rằng Tết Trung Thu đã phổ biến từ thời nhà Đường (618-907) và nhà Tống (960-1279), với các hoạt động như ngắm trăng, làm bánh trung thu, và rước đèn lồng. Trong sách "Việt sử lược" thì lại ghi rằng, dưới triều đại nhà Trần (1225-1400), Tết Trung Thu đã được tổ chức rộng rãi với các hoạt động như làm đèn lồng, tổ chức hội rước đèn và biểu diễn nghệ thuật.

Thậm chí, trước đó, các nhà khảo cổ học còn tìm thấy hình ảnh về lễ hội Trung thu được khắc họa tinh xảo trên mặt trống đồng Ngọc Lũ, chứng tỏ rằng tục lệ này đã xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử dân tộc. 

Văn bia chùa Đọi năm 1121 cũng khẳng định rằng, vào thời nhà Lý, Tết Trung thu đã trở thành một lễ hội lớn được tổ chức tại kinh thành Thăng Long với nhiều hoạt động sôi động như đua thuyền, múa rối nước và rước đèn. Đến thời Lê - Trịnh, lễ hội càng trở nên xa hoa và quy mô hơn.

Theo học giả P.Giran trong tác phẩm "Magiet Religion" (Paris, 1912), nguồn gốc của Tết Trung thu có thể bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng Mặt Trăng của người Á Đông. Mặt Trăng, với vẻ đẹp tròn đầy và ánh sáng dịu nhẹ, được xem như biểu tượng của sự đoàn tụ, sum họp và mang ý nghĩa sâu sắc về sự tuần hoàn của tự nhiên. Do đó, ngày Rằm tháng Tám - khi Mặt Trăng tròn đẹp nhất, lộng lẫy nhất - đã trở thành dịp để mọi người cùng nhau ăn mừng và bày tỏ lòng biết ơn đối với thiên nhiên.

Ý nghĩa của Trung Thu

Rằm tháng Tám, khi vầng trăng tròn sáng nhất, người Việt Nam lại tưng bừng đón Tết Trung thu - một trong những lễ hội truyền thống quan trọng nhất của dân tộc. Lựa chọn thời điểm trăng tròn, khi mùa màng đã xong, thời tiết dịu mát, Tết Trung thu không chỉ là dịp để nghỉ ngơi, vui chơi mà còn mang ý nghĩa cầu mong cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Với ý nghĩa đoàn viên sâu sắc, Tết Trung thu là dịp để các thành viên trong gia đình sum họp bên nhau, cùng thưởng thức mâm cỗ truyền thống với bánh nướng, bánh dẻo và những trái cây tươi ngon. Việc cùng nhau ngắm trăng tròn, chia sẻ những câu chuyện và niềm vui là biểu hiện rõ nét nhất của tình cảm gia đình.

Bên cạnh ý nghĩa đoàn viên, Tết Trung thu còn là lễ hội của trẻ em. Hình ảnh những em nhỏ rước đèn ông sao, đèn lồng rực rỡ sắc màu trên khắp các nẻo đường đã trở thành một nét đẹp văn hóa đặc trưng của Việt Nam. Những câu chuyện cổ tích về Chú Cuội, Hằng Nga và cây đa càng làm tăng thêm sự thích thú cho các em nhỏ.

Theo quan niệm dân gian, trăng tròn vào đêm Trung thu không chỉ mang ý nghĩa về sự đoàn tụ mà còn được xem như một điềm báo về mùa màng và vận mệnh của đất nước. Trăng vàng tượng trưng cho sự ấm no, trăng xanh hoặc lục báo hiệu thiên tai, còn trăng cam sáng báo hiệu một năm bình an. Chính vì vậy, việc ngắm trăng và quan sát màu sắc của trăng đã trở thành một hoạt động mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc đối với người dân Việt Nam.

Điểm qua một vài nét đặc trưng của Trung Thu

Tết Trung thu là dịp để người Việt Nam thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và sum họp gia đình. Vào đêm rằm tháng tám, các gia đình thường bày biện mâm cỗ cúng gia tiên thật chu đáo, với những lễ vật truyền thống như bánh nướng, bánh dẻo, hoa quả tươi rói và những chiếc đèn lồng lung linh. Sau khi cúng xong, mọi người quây quần bên nhau, cùng thưởng thức bánh trái, trò chuyện và ngắm trăng tròn. Hình ảnh gia đình Việt sum họp bên mâm cỗ Trung thu đã trở thành một nét đẹp văn hóa truyền thống.. 

Không khí Tết Trung thu thường bắt đầu rộn ràng từ những ngày đầu tháng. Các chợ hoa, chợ đồ chơi trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Trên các con phố, những chiếc đèn lồng đủ màu sắc được treo lủng lẳng, tạo nên một không gian thật lung linh và huyền ảo. Các cửa hàng bánh kẹo cũng không ngừng sản xuất những chiếc bánh trung thu với nhiều hương vị đa dạng, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Trẻ em háo hức chờ đợi đến đêm Trung thu để được rước đèn, phá cỗ và nhận quà.

Ở miền Bắc, Tết Trung Thu còn có tục hát trống quân. Những bài hát đối đáp có thể là thơ lục bát hoặc lục bát biến thể, được ứng khẩu hoặc có sẵn, tạo nên không khí vui vẻ, hào hứng và đôi khi đầy thử thách với những câu đố hiểm hóc. Tục hát trống quân, theo truyền thuyết, đã có từ thời vua Lạc Long Quân đời Hồng Bàng.

Ở miền Bắc, một nét văn hóa đặc trưng trong đêm Trung thu là tục hát trống quân. Những bài hát đối đáp, thường là thơ lục bát, được các em nhỏ thể hiện một cách tự nhiên, hồn nhiên. Tục hát trống quân không chỉ là một trò chơi dân gian mà còn là dịp để các em thể hiện tài năng và trí thông minh của mình. Theo truyền thuyết, tục hát trống quân đã có từ thời vua Lạc Long Quân, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa dân tộc.

Một trong những hoạt động không thể thiếu trong đêm Trung thu là màn múa lân đầy sôi động. Đội múa lân thường xuất hiện vào đêm 14 hoặc 15 tháng 8 Âm lịch, mang theo những điệu múa uyển chuyển, dũng mãnh và những lời chúc tốt đẹp đến mọi nhà. Đầu lân được làm bằng giấy, trang trí cầu kỳ, sống động, với đôi mắt tròn xoe và chiếc miệng rộng luôn hé mở. Người múa lân điều khiển đầu lân nhảy múa theo tiếng trống, tiếng thanh la vang dội, tạo nên một tiết mục biểu diễn vô cùng ấn tượng. Đuôi lân uốn lượn mềm mại, tung bay theo nhịp điệu của tiếng trống, càng làm tăng thêm sự hấp dẫn của màn biểu diễn. Cùng với đó là những người cầm côn đi hộ vệ, những lá cờ ngũ sắc tung bay phấp phới, tạo nên một không khí thật náo nhiệt và vui tươi. Đám múa lân đi đến đâu, tiếng cười nói của người xem vang lên đến đó, tạo nên một không khí rộn ràng, ấm áp trong đêm Trung thu.

Tạm kết 

Tết Trung thu, với những giá trị văn hóa sâu sắc, không chỉ là một ngày lễ mà còn là một biểu tượng đẹp đẽ về tình đoàn kết và sự sum họp của người Việt. Vượt qua những biến đổi của thời gian, lễ hội vẫn giữ nguyên được sức hấp dẫn và ý nghĩa vốn có. Không chỉ là dịp để trẻ em được thỏa sức vui chơi, nhận quà và rước đèn, Trung thu còn là thời điểm để các gia đình sum họp, cùng nhau thưởng thức những chiếc bánh nướng, bánh dẻo thơm ngon và ngắm nhìn vầng trăng tròn sáng.

Bởi vậy, ngày nay Trung Thu cũng trở thành một trong những sự kiện quan trọng hằng năm của nhiều đơn vị, đoàn thể và doanh nghiệp. Với nhiều mục đích tốt đẹp như lan tỏa niềm vui, tri ân khách hàng hay từ thiện, san sẻ yêu thương với những hoàn cảnh khó khăn trong cộng đồng, các sự kiện Trung Thu ngày càng được chú trọng trong việc tổ chức.

Nếu bạn mong muốn tổ chức một sự kiện Tết Trung Thu đáng nhớ và trọn vẹn, hãy đến với Danang Events. Hiện nay, chúng tôi đang cung cấp dịch vụ tổ chức Tết Trung Thu tại Đà Nẵng trọn gói từ A - Z, bao gồm: lên ý tưởng kịch bản, cho thuê nhân sự và thiết bị sự kiện, thi công và setup chương trình, v.v.. Để được tư vấn chi tiết và trải nghiệm dịch vụ tốt nhất, hãy liên hệ ngay với Danang Events. Với hơn 16 năm kinh nghiệm tổ chức các sự kiện lớn nhỏ, trong và ngoài nước, Danang Events sẽ biến chương trình Trung Thu của bạn trở thành một kỉ niệm ấn tượng khó quên, tràn đầy niềm vui và ý nghĩa.

DANANG EVENTS - ĐỐI TÁC ĐỊA PHƯƠNG - CHUYÊN GIA TOÀN CẦU

Hotline: 0913.186.829 - 0903.277.326

Địa chỉ: Số 217 đường Trần Phú, quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng

Email: info@danangevent.com